चपाती पलटत राहिली पाहिजे...

कदाचित महिने झाले असतील. फेसबुकवरच दोन-तीन ओळींची एक पोस्ट लिहिली होती. विनोदी अंगाने होती. म्हणून पोस्टखाली दोन-तीन दात काढून हसणाऱ्या स्मायलीही टाकल्या होत्या. पण त्या विनोदात किती गंभीर गोष्टी दडल्यात, हे जाणवू लागलंय.

काही दिवसांपूर्वी पोस्ट केलेला विनोद असा होता - "भाजपवाले एखाद्या नेत्याला पक्षात घेण्यासाठी दोन फोटो समोर ठेवत असावेत - पहिला बबनराव पाचपुतेंचा आणि दुसरा छगन भुजबळांचा. आणि एवढंच विचारत असावेत, बोला कुणासारखं व्हायचंय? बस्स. समोरचा नेता सामान-सुमान भरुन भाजपप्रवेशाच्या तयारीला लागत असावा."

विनोद म्हणून फेसबुकवर शेअर केलेली ही पोस्ट वास्तव बनत चालल्यासारखं वाटू लागलंय. गेल्या काही दिवसात तर या वास्तवाची तीव्रता आणखी तीव्र होताना दिसू लागलीय.

कर्नाटक सरकार असो, कन्हैय्या कुमार असो, किंवा परवाचा हार्दिकच्या अटक वॉरंटची घटना असो.... आमच्याविरोधात बोलाल, तर तुम्हाला कायद्याच्या कचाट्यात अडकवू आणि तुमचं जिणं हाराम करत राहू - असा एक इनडायरेक्ट मेसेज देण्याचा प्रयत्न मला ठळकपणे दिसून येते.

अर्थात, या गोष्टी काँग्रेसच्या काळात झाल्या नाहीत किंवा झाल्या नसतील, अशातला भाग नाही. पण आजचा विषय भाजपपुरता मर्यादित ठेवल्याने त्यावर बोलतोय.

तर सीबीआय असो किंवा ईडी, पोलिस असो वा इन्कम टॅक्स डिपार्टमेंट... साऱ्या संस्था आमच्या 'उजव्या' हाताच्या बोटांवर फिरतात, नाचतात, उड्या मारतात, गटांगळ्या खातात, हसतात, रडतात वगैरे वगैरे. हेच सांगण्याचा प्रयत्न वरील साऱ्या रेड टाकण्याच्या किंवा केस ओपन करण्याच्या प्रकारांमधून दाखवण्याचा प्रयत्न दिसतो. याला इनडायरेक्ट थ्रिएट्स म्हटलं तरी वावगं ठरणार नाही. किंबहुना तोच एक्झॅक्ट शब्द ठरेल.

नव्या दारुची एक आगळीच नशा असते. ती भिनते. चढते. आवडते. मग त्यातून काही सूचत नाही. सत्ता ही त्याच नशेसारखी आहे आणि भाजप सध्या त्याच नशेत आहे. आणि वास्तव असं असतं की, एकतर नशा काही काळानंतर उतरते किंवा कायम नशेतच राहिल्यास ती नशाच त्या माणसाला आयुष्यातून उतरवते. सत्तेचंही असंच काहिसं आहे.

भाजपमध्ये बेसिक प्रॉब्लेम असाच दिसून येतो तो म्हणजे, विरोधी मत पचवण्याचं अवयवच नाहीय. विरोधकांना आई-बहिणींवरुन शिव्या देईस्तोव, धमक्या देईस्तोव ट्रोल केलेलं चालतं, मात्र यांच्या नेत्यांना एका शब्दांने बोलल्यास ते खपून घेतलं जात नाही. नोटिसा धाडल्या जातात. यात प्रचंड इनसिक्युरिटी दिसते.

आपला विरोधक म्हणजे आपल्याला मातीत गाडायलाच जन्माला आलाय, असं भाजपला का वाटतं, कुणास ठाऊक. हार्दिकने आपल्याविरोधात मोहीम उघडली म्हणून त्याला अडकवायचं, कन्हैया बोलू लागला की त्याच्या मागे कायद्याचा ससेमिरा लावायचा. हे कसलं द्योतक आहे? आपण ओपन माइंडेड होणार आहात की नाही? वैचारिक पातळीवर विरोधी मत ऐकून घेणार आहात की नाही?

स्वतंत्र भारताच्या संसदीय लोकशाहीचा इतिहास हा वैचारिक मतभेद विसरुन एकजुटीने काम करण्याचा आहे. म्हणूनच पहिल्या मंत्रिमंडळात पंडीत जवाहरलाल नेहरुंनी पाच अशा व्यक्तींना केंद्रात मंत्री म्हणून समाविष्ट करुन घेतले, ज्यातला कुणी काँग्रेसचा नव्हता, तर कुणी निवडून आलेला नव्हता, तर कुणी नेहरुंचे वैचारिक विरोधक होता. तरीही नेहरुंनी संकुचित वृत्ती दाखवली नाही. त्या पाच जणांमध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर होते, जॉन मथाई होते आणि 'हिंदु महासभे'चे नेते श्यामाप्रसाद मुखर्जीही होते. हेच श्यामाप्रसाद मुखर्जी भारतीय जन संघाचे संस्थापक होते. याच जन संघाचं पुढे भारतीय जनता पक्षात रुपांतर झालं. असो.

सांगण्याच मुद्दा असा की, आपल्या लोकाशाहीचा इतिहास हा विरोधी मतांचा आदर करण्याचा आहे. स्वातंत्र्योत्तर काळातल्या गेल्या 60-65 वर्षांमध्येही आणि स्वातंत्र्यपूर्व काळातही विरोधी मतांचा आदर केला गेला. अर्थात अपवादात्मक विकृती कमी नव्हत्या. मात्र इतिहास सांगतो की, विरोधी मतांचा आदर करायला हवा, ना की त्यांचं खच्चीकरण होईल अशा कपटी कारवाया कराव्या.

सत्ता आज असते उद्या नसते. शेकडो जाती-पातींच्या धाग्या-दोऱ्याने विणलेला हा भारत नावाचा देश कुणा एकाच्याच हातात कधीच राहणार नाही, असा भूतकाळही सांगतो आणि वर्तमानकाळही. याच गोष्टीवर नेमकं भाष्य करणाऱ्या राहत इंदौरी साहेबांच्या दोन ओळी मुद्दाम इथे नमूद कराव्या वाटतात.

ते लिहितात,

"जो आज साहिबे मसनद हैं, कल नहीं होंगे
किराएदार हैं, जाती मकान थोडी है"

देशाची घडी बसवण्यासाठी निस्वार्थीपणे काम करणाऱ्या पंडीत नेहरुंना या देशाने 16 वर्षे 286 दिवसांची सत्ता दिली, तर त्याच नेहरुंच्या मुलीच्या सत्तेला हुकूमशाहीचा वास आल्याने या देशाने तिला खाली खेचायलाही मागे पुढे पाहिलं नाही. आशा आहे, देशाचा हा इतिहास मोदींसह साऱ्या सत्ताधाऱ्यांना आठवत असेल.

जाता जाता एवढंच... तापलेल्या तव्यावर जेव्हा चपाती शेकत ठेवली जाते, तेव्हा तिला पलटत राहिलं पाहिजे. कारण एकाच बाजूला राहिली, तर ती करपण्याची शक्यता अधिक असते. किंबहुना करपतेच. देश नावाच्या तव्यावरही सत्ता नावाची चपाती पलटत राहिली पाहिजे. मग चपाती काँग्रेसरुपी असो वा भाजपरुपी.