सचिन माळीचा 'एकाकी आणि लोकाकी प्रज्ञासूर्य काॅ. शरद पाटील' हे पुस्तक वाचलं. सुरुवातील प्रचंड कंटाळवाणं वाटतं. याचं कारण पुस्तक शरद पाटलांवरचं आणि सचिन त्याचेच अनुभव सांगत बसतो. पण आठ-दहा पानं पुढे सरकल्यावर कळून येतं की, सचिन त्याचे अनुभव का सांगत होता. सचिनच्या जातीअंताच्या लढाईला वैचारिक धार देणारा माणूस म्हणजे काॅ. शरद पाटील.
या पुस्तकात सचिनने शरद पाटलांचं भारतीय विचारविश्वातील महत्त्व अत्यंत योग्य आणि समर्पक शब्दात वर्णन केलंय. दुर्दैवाने समकालानाे काॅ. शरद पाटलांची अजिबात कदर केली नाही. मुळात आपल्या देशाची आणि महराष्ट्राचीच अशी पद्धत आहे की, जिवंतपणी कोणत्याही संतांचा, कलावंताचा आणि ज्ञानवंताचा छळच केला जातो, हे सचिनचं म्हणणं पटतं. काॅ. पाटीलही याला अपवाद ठरले नाहीत.
पद, पैसा आणि पुरस्कारापासून चार हात लांब राहाणारा हा सच्चा काॅम्रेड अखेरच्या काळात भयानकरित्या एकाकी पडला. नातेवाईकांनी घात केल्यावरही काॅ. पाटील खचले नाहीत, वैचारिक स्तरावर तर अनेकदा विरोध सहन करावा लागला, मात्र कुठेही माघार न घेता आपल्या ज्ञानाच्या आधारावर सर्वांनाच उत्तरं देत राहिले.
मार्क्सवाद आणि पोथीवाद या दोन परस्परविरोधी तलवारी एकाच म्यानात ठेवू पाहणा-या कम्युनिस्ट चळवळींच्या म्होरक्यांना काॅ. शरद पाटलांनी कडाडून विरोध केला. मार्क्सवाद भारतातील परिस्थितीनुसार बदलून घ्यायला हवं, असं त्यांनी सांगितलं. किंबहुना, मार्क्सही एकेठिकाणी असंच म्हणालाय.
कम्युनिस्ट जाहिरनाम्याच्या २५ वर्षांनंतर जर्मन आवृत्तीला लिहिलेल्या प्रस्तावनेत मार्क्स म्हणतो- "आम्ही क्रांतीसाठी आवश्यक काही ढोबळ सूत्र देण्याचा प्रयत्न केला आहे. ते अपरिवर्तनीय नाही. त्यामुळे त्या त्या परिस्थितीनुरुप या ढोबळ सूत्रांना सृजनात्मक पद्धतीने लागू केले पाहिजे."
याचा अर्थ मार्क्सचाही विचारांच्या पोथीवादाला विरोध होता. मग तेच तर काॅ. शरद पाटलांनीही मांडलं. पण तरीही त्यांना विरोध झाला. असो.
शरद पाटील यांचा सार्वजनिक जीवनातील प्रवास, वैचारिक संघर्ष इत्यादी जाणून घ्यायचं असल्यास सचिनचं हे छोटेखानी पुस्तक नक्की वाचा.
No comments:
Post a Comment